Transgraniczne przekształcenie spółki

Nowelizacja kodeksu spółek handlowych z 15 września 2023 roku po długim czasie wprowadziła możliwość transgranicznego przekształcenia spółki do polskiego porządku prawnego.

Dotychczas, proces ten był nieuregulowany przepisami polskimi, jednakże na podstawie unijnej dyrektywy 2019/2121, zmieniającej dyrektywę 2017/1132, polski ustawodawca wprowadził do naszego porządku prawnego odpowiednie regulacje.

Przed wspomnianą nowelizacją, transgraniczne przekształcenie spółki było możliwe – jednak znacząco utrudnione, właśnie ze względu na brak uregulowań w naszym wewnętrznym porządku prawnym.

Ustawodawca wprowadzając nowelizację do kodeksu przyczynił się do zwiększenia swobody działalności gospodarczej, ułatwiając proces transgranicznego przekształcenia przedsiębiorcą chcącym przenieść swoje przedsiębiorstwo zza granicy do Polski lub z Polski za granicę.

Transgraniczne przekształcenie spółki – najważniejsze informacje

Transgraniczne przekształcenie spółki jest niczym innym jak przeniesieniem siedziby spółki za granicę, przy jednoczesnym dostosowaniu formy prawnej do tej odpowiadającej formie zagranicznej, z zachowaniem kontynuacji działalności. W poprzednim porządku prawnym pojawiał się pogląd, zgodnie z którym aby dokonać takiego przekształcenia, należy zlikwidować spółkę polską a dopiero potem kontynuować działalność za granicą.

Takie rozwiązanie budziło dużo wątpliwości i trudności wobec przedsiębiorców chcących przenieść miejsce siedziby swojej spółki za granicę. Transgraniczne przekształcenie spółki, wobec swobody działalności gospodarczej na poziomie unijnym powinno być łatwiej dostępne i nie powodować tak wielu komplikacji dla przedsiębiorców, chcących przenieść swoje przedsiębiorstwo do innego kraju, np. z Polski do Cypru lub na odwrót.

Transgraniczne przekształcenie spółki przed nowelizacją

Przed nowelizacją kodeksu spółek handlowych z 15 września tego roku transgraniczne przekształcenie spółki było utrudnione. Wyzwaniem było transgraniczne przeniesienie siedziby z kraju obcego do Polski (lub na odwrót), na zasadach kontynuowania działalności Spółki, bez otwierania postępowania likwidacyjnego w państwie obecnej siedziby spółki. Chodziło o to, aby Spółka zachowała osobowość prawną oraz wszelkie prawa i obowiązki spółki (sukcesja uniwersalna).

Do dnia 15 wrześnie 2023 polski porządek prawny nie przewidywał uregulowanej procedury na przeniesienie siedziby spółki z lub też do innego kraju członkowskiego. Procedure tą można było jednak wywieść pośrednio z różnych regulacji prawnych, np. art. 19 ustawy prawo prywatne międzynarodowe stanowiącym o możliwości przeniesienia siedziby w obrębie Europejskiego Obszaru Gospodarczego bez utraty osobowości prawnej.

Transgraniczne przekształcenie spółki na podstawie wyroku TSUE

Pomimo powyższego uregulowania na przeszkodzie stała jednak regulacja znowelizowanego obecnie art. 270 pkt 2 Kodeksu spółek handlowych, wówczas stanowiącego, że „Uchwała o przeniesieniu siedziby spółki stanowi podstawę rozwiązania spółki”. Z pomocą przychodziły jednak orzeczenia Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, który w wyrokach C-106/16 Polbud – Wykonawstwo sp. z o. o. wskazał, że wskazana norma wynikająca z art. 270 pkt 2 KSH jest niezgodna z prawem unijnym.

Trybunał wskazał przy tym, że taka regulacja stanowi ograniczenie fundamentalnej zasady swobody przedsiębiorczości wyrażonej w art. 49 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej.

Transgraniczne przekształcenie spółki przed nowelizacją. Dopuszczalność mimo braku regulacji

W związku z powyższym wyrokiem, jasny stał się fakt, że takie transgraniczne przekształcenie spółki jest dopuszczalne, mimo braku krajowych regulacji. Stanowiło to jednak problem praktyczny, ponieważ sama możliwość dokonania takiego przekształcenia nie sprawiła, że przedsiębiorcy mogli tego w sposób prosty dokonać.

Zgodnie ze stanem prawnym przed nowelizacją, przedsiębiorcy przy dokonywaniu transgranicznego przekształcenia opierali się na ustawodawstwie unijnym. Podstawę stanowił wyrok C-106/16 Polbud – Wykonawstwo sp. z o. o. wraz z przepisami unijnymi.

Nie można jednak w ten sposób usprawiedliwiać ustawodawcy, który powinien takie przepisy wprowadzić wcześniej aniżeli 15 września 2023. Pomimo wiedzy, że transgraniczne przekształcenie spółki jest możliwe oraz wiedzy jak to mniej-więcej powinno wyglądać proces ten był niepotrzebnie skomplikowany i utrudniony dla przedsiębiorców.

Transgraniczne przekształcenie spółki po nowelizacji KSH

Nowelizacja Kodeksu spółek handlowych z dnia 15 września 2023 roku jest związana z wejściem w życie Dyrektywy 2019/2121, której obowiązek implementacji minął 31 stycznia 2023 roku. Nowelizacja ta dotyczy spółek kapitałowych, które zostały utworzone zgodnie z prawem państw członkowskich i posiadających siedzibę, zarząd lub główne przedsiębiorstwo w UE.

Kluczową zmianą w Kodeksie spółek handlowych jest to, że art. 270 pkt 2 nie stanowi już, że nie będzie podstawą do rozwiązania spółki uchwała wspólników o przeniesieniu siedziby do innego państwa członkowskiego UE, zupełnie inaczej, niż w poprzednim stanie prawnym.

Transgraniczne przekształcenie spółki komandytowo-akcyjnej

Również kluczową ale też najobszerniejszą zmianą związaną z nowelizacją jest dodanie rozdziału 4¹ Transgraniczne przekształcenie spółek kapitałowych i spółki komandytowo-akcyjnej. Zgodnie z tym rozdziałem, transgraniczne przekształcenie rozumiane będzie przez kodeks spółek handlowych, tak samo, jak przez art. 86b Dyrektywy 2017/1132.

„Transgraniczne przekształcenie” jako procedurę, w ramach której spółka nie zostaje rozwiązana ani zlikwidowana, a przekształca swoją formę prawną, w jakiej jest zarejestrowana w państwie członkowskim, w formę prawną innego państwa z Europejskiego Obszaru Gospodarczego (państwa przeznaczenia) i przenosi co najmniej swoją siedzibę do tego państwa zachowując przy tym swoją osobowość prawną.

Nowe obowiązki i regulacje związane z nowelizacją

Transgraniczne przekształcenie spółki stanowi złożony proces, którego przebieg oraz procedura regulowana jest już teraz przez przepisy krajowe.

Przede wszystkim, należy jednak pamiętać, że do dnia otrzymania zaświadczenia (o którym mowa w Etapie III poniżej) o zgodności przekształcenia transgranicznego z prawem krajowym przekształcenie transgraniczne podlega prawu państwa siedziby spółki przekształcanej, a po tym dniu podlega prawu państwa siedziby spółki przekształconej.

Oznacza to, że jeżeli dokonujemy transgranicznego przekształcenia spółki z np. Cypru do Polski, wtedy do dnia otrzymania zaświadczenia, obowiązuje nas prawo cypryjskie, z którego wymogami również musimy się zmierzyć.

Transgraniczne przekształcenie spółki krok po kroku

W trakcie procesu transgranicznego przekształcenia pierwszym krokiem jest przygotowanie planu przekształcenia transgranicznego oraz raportów dla udziałowców i pracowników.

Etap I – Sporządzenie planu przekształcenia

Plan transgranicznego przekształcenia powinien zawierać co najmniej:

1) formę prawną, firmę i siedzibę statutową spółki przekształcanej, oznaczenie rejestru i numer spółki przekształcanej w rejestrze;

2) formę prawną, firmę i siedzibę statutową proponowane dla spółki przekształconej;

3) projekt umowy albo statutu, albo aktu założycielskiego spółki, zgodnie z prawem właściwym dla spółki przekształconej;

4) proponowany harmonogram przekształcenia transgranicznego;

5) inne prawa przyznane przez spółkę przekształconą wspólnikom lub uprawnionym z papierów wartościowych innych niż udziały albo akcje spółki;

6) zabezpieczenia roszczeń proponowane wierzycielom;

7) szczególne korzyści przyznane członkom organów spółki;

8) informację, czy spółka przekształcana w ciągu poprzednich pięciu lat otrzymała zachęty lub subsydia;

9) cenę odkupu – dotyczy sytuacji, w której któryś ze wspólników jest przeciwny przekształceniu. Cena ta ma odpowiadać cenie godziwej jego udziałów.

10) prawdopodobne skutki przekształcenia transgranicznego dla stanu zatrudnienia;

11) procedury, według których zostaną określone zasady udziału pracowników w ustaleniu ich praw uczestnictwa w organach spółki przekształconej, zgodnie z przepisami odrębnymi;

12) warunki wykonywania praw wierzycieli, pracowników i wspólników oraz adres strony internetowej, na której można bezpłatnie uzyskać informacje na temat tych warunków.

Do planu przekształcenia mogą zostać zgłaszane uwagi. Uwagi te, kierować mogą wspólnicy, wierzyciele, przedstawiciele pracowników spółki, a w razie ich braku, sami pracownicy.

Etap II – Badanie planu przez biegłego oraz złożenie informacji do sądu rejestrowego

Plan przekształcenia jest następnie oceniany przez biegłego, chociaż w niektórych przypadkach nie jest to konieczne lub można zrezygnować z tego kroku. Takimi przypadkami są np. sytuacje, w który spółka przechodząca transgraniczne przekształcenie jest spółką  jednoosobową, lub jeżeli wszyscy wspólnicy spółki przekształcanej, wyrażą na to zgodę.

W dalszej kolejności, spółka składa do sądu rejestrowego na co najmniej 5 tygodni przed datą podjęcia uchwały o przekształceniu:

–  plan przekształcenia

– zawiadomienie wspólników, wierzycieli, przedstawicieli pracowników spółki, a w razie ich braku, samych pracowników o możliwości składania uwag dotyczących planu.

Następnie, wspólnicy powinni podjąć uchwałę o transgranicznym przekształceniu spółki.

Ponadto, spółka ma obowiązek zawiadomić wspólników o zamiarze takiego przekształcenia dwukrotnie, raz nie później niż na 6 tygodni przed podjęciem uchwały a drugie, nie krócej niż dwa tygodnie od daty pierwszego zawiadomienia.

Etap III – Czynności sądowo-rejestracyjne

Ostatnim etapem jest tzw. etap sądowo-rejestracyjny, gdzie spółka przekształcana składa wniosek do sądu rejestrowego o wydanie zaświadczenia o zgodności przekształcenia z prawem polskim.

Organem odpowiednim do złożenia wniosku jest zarząd. Do wniosku należy dołączyć również:

1) plan przekształcenia transgranicznego,

2) sprawozdanie, wyjaśniające podstawy prawne i uzasadniające ekonomiczne aspekty przekształcenia transgranicznego, w tym wyjaśniające skutki tego przekształcenia dla pracowników oraz dla przyszłej działalności spółki., w części przeznaczonej dla wspólników, albo odpis zgody wszystkich wspólników spółki przekształcanej na odstąpienie od wymogu sporządzenia tego sprawozdania;

3) sprawozdanie, wyjaśniające podstawy prawne i uzasadniające ekonomiczne aspekty przekształcenia transgranicznego, w tym wyjaśniające skutki tego przekształcenia dla pracowników oraz dla przyszłej działalności spółki., w części przeznaczonej dla pracowników, albo informację o niezatrudnianiu w spółce przekształcanej lub jej spółkach zależnych pracowników innych niż pracownicy wchodzący w skład zarządu;

4) opinię przedstawicieli pracowników, a w braku takich przedstawicieli – pracowników, jeżeli zarząd otrzymał ją w odpowiednim czasie;

5) opinię biegłego albo odpis zgody wszystkich wspólników spółki przekształcanej na odstąpienie od wymogu badania planu przekształcenia transgranicznego przez biegłego i sporządzenia przez niego opinii;

6) uwagi, dotyczące planu przekształcenia, skierowane przez wspólników, wierzycieli, przedstawiciela pracowników lub pracowników;

7) odpis uchwały o przekształceniu transgranicznym;

8) oświadczenie podpisane przez wszystkich członków zarządu, że uchwała o przekształceniu transgranicznym nie została zaskarżona w wyznaczonym terminie albo powództwo o jej zaskarżenie zostało prawomocnie oddalone bądź odrzucone, albo minął termin do wniesienia środka odwoławczego, o ile nie zachodzi przypadek wskazany w pkt 9;

9) odpis oświadczenia o zrzeczeniu się na piśmie przez wszystkich uprawnionych prawa zaskarżenia uchwały o przekształceniu transgranicznym lub odpis postanowienia sądu;

10) oświadczenie podpisane przez wszystkich członków zarządu o sposobie realizacji uprawnień wierzycieli i wspólników wynikających z przepisów prawa oraz uchwały o przekształceniu transgranicznym;

11) oświadczenie zarządu dotyczące celu przekształcenia transgranicznego;

12) oświadczenie zarządu dotyczące miejsca rzeczywistego zarządzania lub działalności gospodarczej spółki po dniu przekształcenia;

13) oświadczenie zarządu o tym, czy rozpoczęło się postępowanie dotyczące uczestnictwa pracowników, jeżeli wymagają tego odrębne przepisy;

14) zaświadczenie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o liczbie ubezpieczonych i o niezaleganiu w opłacaniu składek, na ostatni dzień miesiąca poprzedzającego miesiąc złożenia wniosku o wydanie zaświadczenia.

Termin na wydanie zaświadczenia przez sąd rejestrowy to 3 miesiące od dnia złożenia wniosku

Po otrzymaniu tego zaświadczenia, spółka może wystąpić ze zgłoszeniem do sądu rejestrowego, w celu wpisania do rejestru. Do zgłosznie należy dołączyć:

1. Plan przekształcenia transgranicznego,
2. Odpis uchwały o przekształceniu transgranicznym;
3. Porozumienie określające warunki uczestnictwa pracowników, jeżeli jest ono wymagane.

Transgraniczne przekształcenie spółki – rejestracja spółki zagranicznej

Następnie, po złożeniu dokumentów do sądu rejestrowego należy czekać na decyzję sędziego w tej sprawie, nie wykluczone, że zgłaszający zostanie wezwany do uzupełnienia braków lub wyjaśnień co do transgranicznego przekształcenia. Jeżeli wszystko jednak pójdzie pomyślnie, spółka jest rejestrowana w rejestrze i może prowadzić działalnośc na terytorium kraju.

Transgraniczne przekształcenie spółki – podsumowanie

Transgraniczne przekształcenie pierwotnie nie było uregulowane, sposoby i technika dokonania takiego przedsięwzięcia brała się tylko i wyłącznie z praktycznych prób i błędów lub też sukcesów, za wyjątkiem mało popularnej spółki europejskiej.  

Po wprowadzeniu nowelizacji z 15 września 2023 roku, proces ten został uregulowany lecz zaraz bardzo sformalizowany, ilość dokumentów i załączników może doprowadzić nie jednego przedsiębiorcę o ból głowy, kiedy pomyśli o takim przekształceniu.

Proces ten jest długi (można założyć, że przy obecnych regulacjach to ok. 10-12 miesięcy) i wymaga spełnienia wielu wymogów. Nasza Kancelaria oferuje pomoc prawną w zakresie takich przekształceń transgranicznych, przed nowelizacją przeprowadzaliśmy takie przekształcenia z sukcesem.

Transgraniczne przekształcenie spółki – często zadawane pytania