Polska fundacja rodzinna

Prezydent w dniu 6 lutego 2023 r. podpisał ustawę o polskiej fundacji rodzinnej w jej ostatecznym kształcie nadanym przez Sejm dnia 26 stycznia 2023 r. W poniższym materiale znajdziesz podsumowanie najważniejszych informacji o polskiej fundacji rodzinnej. Sprawdź kto i na jakich zasadach może skorzystać z tego rozwiązania.

Spis treści

• Polska fundacja rodzinna, podstawowe informacje
• Jakie korzyści wynikają z założenia polskiej fundacji rodzinnej?
• Cel polskiej fundacji rodzinnej
• Polska fundacja rodzinna a spadek
• Jak założyć polską fundację rodzinną?
• Struktura polskiej fundacji rodzinnej
• Majątek polskiej fundacji rodzinnej
• Opodatkowanie polskiej fundacji rodzinnej
• Polska fundacja rodzinna a estoński CIT
• Odpowiedzialność polskiej fundacji rodzinnej
• Polska fundacja rodzinna a zachowek
• Zmiany senatu z dnia 12 stycznia 2023
• Ostateczna wersja ustawy o fundacji rodzinnej uchwalona przez Sejm w dniu 26 stycznia 2023

Wkład rodzinnych przedsiębiorstw w budowę PKB kształtuje się na poziomie ok. 18%. To istotna część polskiej gospodarki. Rodzinny charakter przedsiębiorstwa sugeruje, że to dzieci przejmą prowadzenie interesu po rodzicach. Tymczasem badania, które Instytut Biznesu Rodzinnego przeprowadził wśród tej grupy pokazują, że jedynie około 10% następców zamierza przejąć przedsiębiorstwo.

Wobec tego sukcesję przedsiębiorstwa przeprowadzona się tak, aby znalazło się ono w rękach krewnych, którzy chcą nim zarządzać.

W aktualnym stanie prawnym przekazanie rodzinnego przedsiębiorstwa może nastręczać trudności. Często właściciele decydują się przekazać swoje przedsiębiorstwo w formie darowizny albo spadku. Choć to pozwala przekazać stery wybranemu następcy, nie zabezpiecza sukcesji przedsiębiorstwa na przyszłość.

Korzystnym rozwiązaniem w tej sytuacji ma być właśnie polska fundacja rodzinna.

Polska fundacja rodzinna, podstawowe informacje

Jakie korzyści wynikają z założenia polskiej fundacji rodzinnej?

Fundacja rodzinna to nieznane wcześniej polskiemu prawu narzędzie sukcesyjne, i jak się okazuje – optymalizacji podatkowej. Założenia ustawy przewidują brak opodatkowania podatkiem PIT wypłat realizowanych na rzecz beneficjentów fundacji, nadto zakładają odroczony podatek CIT od „dozwolonych przychodów” fundacji – głównie dywidend i innych zysków kapitałowych.

Odpowiednie przygotowanie struktury korporacyjnej pozwoli obniżyć pułap opodatkowania z poziomu ponad 26% przy małych podatnikach (CIT + PIT), do wartości 9% CIT w spółce z o.o. (mały podatnik) i 15% CIT w fundacji rodzinnej (gdzie podatek jest płatny w momencie wypłaty na rzecz beneficjenta).

Cel polskiej fundacji rodzinnej

Zgodnie z projektem ustawy zasadniczym celem polskiej fundacji rodzinnej ma być ochrona majątku rodzinnego przedsiębiorstwa i zarządzanie nim zgodnie z wolą określoną przez fundatora w statucie. Fundacja będzie mogła zarządzać i obracać swoim mieniem, a beneficjenci, których wskaże fundator, będą uczestniczyć w zyskach fundacji. Fundacja rodzinna ma ograniczać ryzyko nieudanej sukcesji i zapewniać kontynuację działalności rodzinnych przedsiębiorstw.

Zgodnie z wolą fundatora polska fundacja rodzinna będzie mogła wspierać wskazane osoby fizyczne – na przykład pokrywać koszty ich edukacji. Beneficjentami świadczeń będą mogli być członkowie rodziny fundatora, ale także osoby, które nie są z nim spokrewnione. Ponadto fundacja będzie mogła spełniać świadczenia na rzecz organizacji pożytku publicznego. Sposób przeznaczenia majątku określa sam fundator. Skoro fundator wskaże, w jaki sposób fundacja ma dysponować środkami, zapewni to dokładne wykonanie jego woli.

Polska fundacja rodzinna a spadek

Ze względu na to, że fundacja będzie stanowiła odrębny podmiot prawa, majątek posiadany przez fundację rodzinną nie wejdzie do masy spadkowej po spadkodawcy, czyli założycielu fundacji. To ważne – w ocenie projektodawców powołanie do życia fundacji rodzinnej zapobiegnie rozdrobnieniu majątku przedsiębiorstwa rodzinnego i znacząco ułatwi jego sukcesję. Polska fundacja rodzinna ma zapobiegać konieczności wprowadzania zmian w strukturze organizacyjnej przedsiębiorstwa w procesie sukcesji.

Jak założyć polską fundację rodzinną?

Według nieoficjalnego projektu ustawy polska fundacja rodzinna powołuje się do życia na dwa sposoby:

• złożenie przez fundatora oświadczenia woli o powołaniu do życia polskiej fundacji rodzinnej – fundator musi je złożyć przed notariuszem, zaś akt fundacyjny będzie miał formę aktu notarialnego. W ten sposób fundację może powołać jeden fundator lub grono kilku fundatorów.
• na mocy ważnego testamentu – fundator może zawrzeć w testamencie oświadczenie o utworzeniu fundacji. Ze względu na specyfikę testamentu, fundacje powołane w ten sposób będą miały wyłącznie jednego fundatora.

Z momentem złożenia oświadczenia o ustanowieniu fundacji lub otwarcia testamentu powstanie polska fundacja rodzinna w organizacji. Fundacja rodzinna w organizacji będzie mogła do momentu wpisu do rejestru zarządzać we własnym imieniu posiadanym majątkiem. W szczególności będzie mogła nabywać prawa, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywana.

Polska fundacja rodzinna nabędzie osobowość prawną z momentem wpisu do rejestru. Jawny rejestr fundacji rodzinnych będzie prowadził Sąd Okręgowy w Warszawie.

Struktura polskiej fundacji rodzinnej

Statut fundacji będzie musiał mieć formę aktu notarialnego. W jego treści określamy:

• cele fundacji rodzinnej,
• jej fundusz założycielski,
• majątek w chwili utworzenia,
• zasady działania organów fundacji
• zakres uprawnień przysługujących beneficjentom fundacji.

 Statut może także zawierać wytyczne odnośnie inwestowania majątku fundacji rodzinnej.

Organami fundacji rodzinnej będą:

• zarząd,
• zgromadzenie beneficjentów, a także
• rada protektorów.

Powołanie rady protektorów jest fakultatywne. Natomiast jeżeli liczba beneficjentów przekracza dwadzieścia pięć osób, fundacja będzie miała obowiązek ustanowić radę protektorów.

Siedziba fundacji będzie mogła się znajdować wyłącznie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Fundacja rodzinna będzie mogła być tworzona na czas określony albo na czas nieokreślony.

Majątek polskiej fundacji rodzinnej

Niezwykle istotną kwestią jest ta, że fundator będzie musiał wnieść do polskiej fundacji rodzinnej fundusz założycielski. Jego minimalna wartość to 100 000 złotych. W jego skład ma wchodzić mienie, które fundator zamierza przeznaczyć na realizację celów fundacji. Mogą to być pieniądze, papiery wartościowe, a także inne prawa.

Na rzecz fundacji można będzie dokonać darowizny. Projekt nie przewiduje ograniczeń co do tego, kto będzie mógł przekazać darowiznę na rzecz fundacji. Dzięki temu majątek fundacji będą mogły zasilać darowizny od różnych podmiotów, a to przyczyni się do realizacji celów określonych przez fundatora.

Warto wiedzieć, że fundacja rodzinna będzie mogła prowadzić działalność gospodarczą w ograniczonym zakresie. Przykładowo, fundacja będzie mogła:

• świadczyć usługi w zakresie najmu i dzierżawy,
• przystępować do spółek handlowych i uczestniczyć w ich działalności,
• prowadzić przedsiębiorstwo w ramach gospodarstwa rolnego.

Opodatkowanie polskiej fundacji rodzinnej

Fundacja rodzinna będzie podatnikiem podatku dochodowego od osób prawnych. Kiedy fundacja przekaże świadczenia na rzecz beneficjenta, będzie zobowiązana do zapłaty podatku CIT w wysokości 15% podstawy opodatkowania.

Co do zasady świadczenia uzyskiwane przez beneficjentów fundacji będą podlegały podatkowi dochodowemu od osób fizycznych. Wyjątek stanowi nabycie świadczeń przez fundatora oraz jego najbliższej rodziny. Fundator oraz krewni będą zwolnieni od podatku PIT z tytułu otrzymanych świadczeń albo mienia pozostawionego im do dyspozycji po rozwiązaniu fundacji rodzinnej. Krąg osób najbliższych korzystających ze zwolnienia jest szeroki. Należą do nich:

• małżonkowie,
• zstępni,
• wstępni,
• pasierbowie,
• zięciowie i synowe,
• rodzeństwo,
• ojczym, macocha,
• teściowie fundatora.

Warto wiedzieć, że fundacja rodzinna może realizować obowiązek alimentacyjny, który ciąży na fundatorze. W tej sytuacji osoba uprawniona do alimentów również skorzysta ze zwolnienia z podatku dochodowego od osób fizycznych.

Beneficjenci spoza grona rodziny muszą się liczyć z obowiązkiem zapłaty podatku PIT w wysokości 15% podstawy opodatkowania.

Warto wiedzieć, że beneficjenci fundacji są zwolnieni od podatku od spadków i darowizn z tytułu uzyskanych świadczeń. Jednakże fundacja będzie mogła przekazać środki na rzecz osób trzecich, które nie są beneficjentami wskazanymi przez fundatora. W tej sytuacji osoba trzecia będzie musiała zapłacić podatek od spadków i darowizn i nie będzie podlegała obowiązkowi zapłaty podatku PIT.

Fundacja rodzinna skorzysta również ze zwolnienia z podatku od przychodów z zysków kapitałowych, w tym dywidend oraz odsetek otrzymywanych od spółek, w których będzie posiadać udziały lub akcje.

Sprawą, która w dalszym ciągu nie znalazła swojego rozwiązania w obecnej wersji projektu jest stworzenie takich rozwiązań dla firm działających w oparciu o estoński CIT, żeby zaproponowany sposób opodatkowania wypłat świadczeń z fundacji rodzinnej nie prowadził do zwiększenia łącznej kwoty danin.

Polska fundacja rodzinna a estoński CIT

Zasadniczą różnicą między estońskim CIT a fundacją rodzinną jest charakter prawny każdego z rozwiązań. Fundacja rodzinna to nowy typ osoby prawnej – z własnymi organami, sposobem utworzenia, zasadami likwidacji. Estoński CIT to sposób opodatkowania określonych spółek – tzw. ryczałt od spółek kapitałowych. Czy można porównywać obydwa rozwiązania? Spróbujmy:

Powyższe prowadzi do prostego wniosku, że fundacja rodzinna to najlepszy wybór dla działalności holdingowej lub np. wynajmu mienia – tej która jest zakazana dla spółek w estońskim CIT. Co istotne – fundacja rodzinna prowadząca działalność operacyjną zapłaci wyższą – 25% stawkę CIT. Warto pamiętać, że estońskiego CIT nie połączymy z fundacją rodzinną. Jednym z wymogów estońskiego CIT to prosta struktura właścicielska – tj. udziałowcem spółki w estońskim CIT mogą być jedynie os. fizyczne.

Odpowiedzialność polskiej fundacji rodzinnej

Zgodnie z założeniami projektu ustawy fundacja rodzinna odpowiada solidarnie z fundatorem za jego zobowiązania powstałe przed jej utworzeniem. Bez zgody wierzyciela nie będzie można wyłączyć ani ograniczyć tej odpowiedzialności. Odpowiedzialność fundatora za zobowiązania fundacji rodzinnej jest wyłączona. Oznacza to, że fundator nie odpowiada za jej zobowiązania.

Fundacja rodzinna ma odpowiadać za wykonanie ciążącego na fundatorze obowiązku alimentacyjnego, o ile obowiązek powstał po utworzeniu fundacji. Uprawniony do świadczeń alimentacyjnych może także wszcząć postępowanie egzekucyjne przeciwko polskiej fundacji rodzinnej. Trzeba zaznaczyć, że odpowiedzialność fundacji rodzinnej będzie ograniczona. Ma się ograniczać do wartości mienia wniesionego przez fundatora według stanu w chwili nabycia, a według cen w chwili zaspokojenia wierzyciela.

Polska fundacja rodzinna a zachowek

Projekt ustawy o fundacjach rodzinnych reguluje także kwestię reguł odpowiedzialności za zachowek. Warto przypomnieć, że zachowek to świadczenie pieniężne, które przysługuje członkom rodziny spadkodawcy, którzy zostali przez niego pominięci w testamencie. Uprawnienie do zachowku mają te osoby, które dziedziczyłyby po zmarłym na podstawie przepisów kodeksu cywilnego.

Wysokość należnego zachowku oblicza się na podstawie wartości spadku. W związku z tym w projekcie ustawie przewidziano, że przy obliczaniu zachowku nie będzie doliczany do spadku majątek, który stanowi fundusz założycielski fundacji rodzinnej. Jest jeden warunek – ten majątek ma być wniesiony do fundacji przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od śmierci fundatora. Projekt przewiduje także możliwość odroczenia terminu płatności zachowku, rozłożenia go na raty, a nawet jego obniżenia.

Zmiany senatu z dnia 12 stycznia 2023

2 stycznia 2023 r. senatorowie jednogłośnie opowiedzieli się za ustawą, proponując do niej zarazem kilkadziesiąt poprawek. Do najważniejszych zmian wprowadzonych przez Senat należą:

• przewidziano możliwość zastosowania przez fundację rodzinną tzw. CIT estońskiego o ile fundacja jest wspólnikiem spółki funkcjonującej według tego opodatkowania,
• fundacja rodzinna została zwolniona z tzw. podatku od przychodów z budynków,
• rozszerzenie zakresu dopuszczalnej dla fundacji rodzinnej działalności gospodarczej o gospodarkę leśną oraz rozszerzenie dopuszczalnej działalności rolnej,
• przyznanie fundatorowi i beneficjentom uprawnienie do kierowania do organów fundacji uwag, opinii lub zaleceń,
• wprowadzenie nieważności czynności podejmowanych przez organy fundacji bez uchwały zgromadzenia beneficjentów wymaganej przez ustawę,
• określenie zasad wnoszenia do fundacji rodzinnej istniejącej fundacji prawa zagranicznego.

Sejm rozpatrzy nową wersję ustawy najprawdopodobniej na najbliższym posiedzeniu w dniach 25-26 stycznia 2023 r. O wszelkich zmianach w ostatecznej treści ustawy będziemy informowali na bieżąco.

Ostateczna wersja ustawy o fundacji rodzinnej uchwalona przez Sejm w dniu 26 stycznia 2023

Sejm zaakceptował znaczną część poprawek wprowadzonych przez Senat w zakresie kwestii technicznych i redakcyjnych. Przychylił się również do poprawek Senatu odnoszących się do uprawnień organów fundacji rodzinnej. W całości odrzucone zostały natomiast poprawki Senatu dotyczące repatriacji kapitału zagranicznego, tzw. estońskiego CIT oraz podatku od nieruchomości komercyjnych. Aktualnie czekamy na podpis prezydenta.