Instytucje pożyczkowe 2023

Pod koniec 2022 Sejm przyjął ustawę antylichwiarską. Nowe prawo przewiduje szereg zmian dotyczących udzielania pożyczek konsumentom przez banki oraz przez instytucje pożyczkowe, w tym tzw. spółki pożyczkowe. W niniejszym wpisie przedstawimy szczegółowe informacje na temat wprowadzanych zmian.

Spis treści

• Ustawa antylichwiarska – cel regulacji
• Nowe wymagania dla spółek pożyczkowych
• Kiedy zmiany wchodzą w życie?
• Podsumowanie zmian wprowadzanych ustawą antylichwiarską

Ustawa antylichwiarska – cel regulacji

Skąd ta nazwa? Poza zmianami w funkcjonowaniu firm pożyczkowych, ustawą przede wszystkim obniża się maksymalne limity pozaodsetkowych kosztów kredytów konsumenckich. Wprowadzane są także mechanizmy, mające na celu zapobieganie ‘rolowaniu’ kredytów. W założeniu ustawodawcy, nowe przepisy mają więc chronić konsumentów przed nieuczciwymi praktykami w zakresie udzielania pożyczek konsumenckich.

Nowe wymagania dla spółek pożyczkowych

W tym wpisie skupiamy się jednak na zmianach w funkcjonowaniu spółek pożyczkowych, które znajdą zastosowanie, jeśli uchwalone przez Sejm przepisy wejdą w życie.

Forma spółek pożyczkowych i ich minimalny kapitał zakładowy

Obecnie, działalność instytucji pożyczkowej można prowadzić tylko w formie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółki akcyjnej. Minimalny kapitał takiej spółki wynosi 200.000 zł.

Jeśli nowe przepisy wejdą w życie, to wymóg minimalnego kapitału zakładowego wzrośnie do kwoty 1.000.000 zł. Jeśli więc obecnie działające instytucje pożyczkowe posiadają zarejestrowany kapitał zakładowy poniżej tej kwoty, to będą musiały przeprowadzić procedurę jego podwyższenia.

Wciąż będzie jednak można prowadzić tę działalność w formie spółki z o.o. (pierwotnie zakładano, że dopuszczona będzie wyłącznie forma spółki akcyjnej, co oznaczałoby konieczność przekształceń dla wielu obecnie działających instytucji pożyczkowych).

Jeśli działalność instytucji pożyczkowej będzie prowadzona w formie spółki z o.o., to konieczne będzie ustanowienie w takiej spółce rady nadzorczej. Spółki z o.o. co do zasady nie muszą bowiem posiadać rad nadzorczych, natomiast w spółkach akcyjnych jest ona zawsze obowiązkowa.

Jeśli więc instytucja pożyczkowa jest obecnie prowadzona w formie spółki z o.o., bez rady nadzorczej, konieczne będzie wprowadzenie odpowiedniej zmiany w strukturze spółki. 

Pochodzenie środków na prowadzenie działalności

Obecne przepisy nie przewidują ograniczeń dot. źródła pochodzenia środków przeznaczonych na udzielanie kredytów. Jedynym obecnym ograniczeniem jest to, że środki na pokrycie kapitału zakładowego nie mogą pochodzić z kredytu, pożyczki, emisji obligacji lub ze źródeł nieudokumentowanych.

Nowe regulacje wprowadzają jednak dalsze ograniczenia i zakazy. Projektowane zmiany zakładają, że środki przeznaczane na udzielanie kredytów konsumenckich (czyli nie tylko na kapitał zakładowy spółki) nie będą mogły pochodzić z działalności polegającej na gromadzeniu środków pieniężnych innych osób (fizycznych czy prawnych). W tym z emisji obligacji lub innych instrumentów dłużnych oraz ze źródeł nieudokumentowanych. Dopuszczalne będzie jednak, aby środki te pochodziły z kredytu bankowego lub pożyczek od podmiotów powiązanych. Z zastrzeżeniem, że podmiot powiązany nie gromadzi swoich środków w sposób opisany powyżej.

Ustawa antylichwiarska – nadzór KNF nad instytucjami pożyczkowymi

Aktualnie warunkiem prowadzenia działalności jako instytucja pożyczkowa jest uzyskanie wpisu w rejestrze prowadzonym przez Komisję Nadzoru Finansowego (KNF). Komisja nie sprawuje jednak nadzoru nad instytucjami pożyczkowymi ani nie kontroluje zgodności z prawem działań tych podmiotów. Nie można więc np. złożyć skargi do KNF na ewentualne nieprawidłowe zachowanie danej instytucji pożyczkowej. Choć oczywiście, ewentualne zawiadomienia lub skargi można kierować do innych organów państwa, np. do Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów).

Ustawa antylichwiarska ma to zmienić. Po wejściu w życie nowych przepisów, KNF będzie sprawować nadzór nad instytucjami pożyczkowymi. Komisja będzie uprawniona do kontroli działalności spółek pożyczkowych pod kątem ich zgodności z prawem. KNF będzie także uprawniony do żądania od instytucji pożyczkowych informacji lub dokumentów oraz wydawać im wiążące zalecenia.

Komisja będzie także mogła nakładać administracyjne kary finansowe za niestosowanie się do obowiązujących przepisów lub zaleceń KNF. Kary finansowe będzie można nałożyć na zarówno na samą spółkę (w kwocie aż do 15 mln zł) oraz na członka zarządu instytucji pożyczkowej odpowiedzialnego za stwierdzone nieprawidłowości (do 150 tys. zł).

Obowiązek sprawozdawczy wobec KNF

Wprowadzenie nadzoru KNF nad instytucjami pożyczkowymi związane będzie także z obowiązkiem składania sprawozdań do Komisji (obecnie takiego obowiązku nie ma).

Pod rządami nowych przepisów, każda instytucja pożyczkowa będzie musiała składać do KNF kwartalne oraz roczne sprawozdania ze swojej działalności. Sprawozdania będą składane wyłącznie w formie elektronicznej.

Sprawozdanie będzie musiało uwzględniać m.in. informacje o przychodach uzyskanych z udzielania kredytu konsumenckiego, z wyodrębnieniem przychodów uzyskanych w związku z pozaodsetkowymi kosztami kredytu. Nieuwzględnienie tej informacji w sprawozdaniu (lub niezłożenie sprawozdania w ogóle) skutkować będzie nałożeniem przez KNF kary w wysokości 5000 euro.

Opłaty na rzecz KNF

Jak była mowa powyżej, warunkiem prowadzenia działalności jako instytucja pożyczkowa jest uzyskanie wpisu w rejestrze prowadzonym przez KNF. Aby uzyskać wpis w rejestrze, należy pokryć opłatę rejestracyjną w wysokości 600 zł. Nie ma obowiązku ponoszenia okresowych opłat na rzecz KNF za posiadanie wpisu w rejestrze.

Zmiana ustawy obciąża jednak instytucje pożyczkowe dodatkowymi kosztami. Każda instytucja pożyczkowa będzie musiała wpłacać do KNF roczną opłatę na pokrycie kosztów nadzoru – nie więcej niż 0,5% sumy przychodów uzyskanych z udzielania kredytów konsumenckich (w poprzednim roku obrotowym), ale nie mniej niż równowartość 5000 euro (kwota przeliczona na walutę polską po kursie NBP z ostatniego roboczego dnia poprzedniego roku).

Przepisy przejściowe

Co z firmami pożyczkowymi, które obecnie działają na polskim rynku? Ustawa przewiduje okres przejściowy. Instytucje pożyczkowe wpisane do rejestru KNF, niespełniające wymogów dot. kapitału zakładowego, rady nadzorczej lub źródła pochodzenia środków, będą mogły prowadzić dalej działalność w zakresie udzielania kredytów konsumenckich bez spełniania tych wymogów do 31 grudnia 2023 r. W terminie do dnia 30 listopada 2023 r. będą musiały poinformować KNF o podjętych działaniach zmierzających do spełnienia tych wymogów. Jeśli te wymogi nie zostaną spełnione do 1 stycznia 2024 r., spółka zostanie automatycznie wykreślona z rejestru instytucji pożyczkowych przez KNF.

Kiedy zmiany wchodzą w życie?

Zasadniczo, ustawa wejdzie w życie w ciągu 6 miesięcy od dnia jej ogłoszenia. Jednakże, dla pewnych zmian zastrzeżony jest odrębny termin wejścia w życie, tzn.

• przepisy dot. obniżonych pozaodsetkowych kosztów kredytu, dodatkowej zawartości umów kredytowych, wymogów dot. funkcjonowania instytucji pożyczkowych dla podmiotów niewpisanych jeszcze do rejestru KNF, wchodzą w życie po upływie jedynie 30 dni od dnia ogłoszenia ustawy.
• przepisy o nadzorze KNF nad rynkiem instytucji pożyczkowych (w tym sprawozdaniach oraz opłatach rocznych) wchodzą w życie 1 stycznia 2024 r.

Na chwilę obecną trudno przewidzieć, kiedy ustawa zostanie ogłoszona. Możliwe bowiem, że Senat zgłosi swoje poprawki, co nieco wydłuży proces legislacyjny. Niemniej jednak, obecnie działające firmy pożyczkowe powinny jak najszybciej podjąć kroki mające na celu przystosowanie swojej działalności do nowych warunków.

Podsumowanie zmian wprowadzanych ustawą antylichwiarską

Porównanie obecnego stanu prawnego ze stanem prawnym wynikającym z uchwalonej przez Sejm ustawy – w zakresie nowych zasad dotyczących prowadzenia spółki pożyczkowej – można ująć w poniższej tabeli:

Jeśli zainteresował Cię powyższy wpis i chcesz wiedzieć więcej na poruszony w nim temat zapraszamy do współpracy z nami. Specjaliści z biura naszej kancelarii prawnej w Warszawie są do Twojej dyspozycji, skontaktuj się już dzisiaj i daj sobie pomóc. Jeśli interesuje Cię tematyka spółek zagranicznych i międzynarodowego doradztwa podatkowego zapraszamy na nasz dedykowany portal.