Uwaga – poniższy wpis będzie aktualizowany z uwagi na zmianę przepisów w zakresie przeciwdziałania praniu brudnych pieniędzy i finansowania terroryzmu.
Adwokaci oraz radcowie prawni wykonujący swój zawód poza stosunkiem pracy – w rozumieniu Art. 2 pkt 1 lit. n) ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu z dnia 16 listopada 2000 r. (dalej jako: ustawa) – są podmiotami będącymi instytucjami obowiązanymi do wykonywania zadań wynikających z poszczególnych przepisów ustawy. W przypadku instytucji obowiązanych, które zrzeszają się w spółki cywilne lub inne struktury prawne, w celu wykonywania działalności wspólnie, każda z nich z osobna musi realizować obowiązki wynikające z ustawy. Zatem znajduje to zastosowanie np. w stosunku do prawników prowadzących wspólnie kancelarie.
Jednym z podstawowych obowiązków spoczywających na instytucjach obowiązanych jest prowadzenie rejestru transakcji, których równowartość przekracza 15000 euro, nawet wówczas gdy taka transakcja jest przeprowadzana za pomocą więcej niż jednej operacji a okoliczności wskazują że są one ze sobą powiązane (Art. 8 ust. 1 ustawy). Jednakże ustęp 5 niniejszego artykułu stanowi, że obowiązek ten nie dotyczy m. in. adwokatów i radców prawnych, gdyż jak się zdaje w przypadku transakcji, z którymi mają do czynienia te podmioty, takiej rejestracji dokonuje inna instytucja obowiązana (np. bank).
Z kolei Art. 8 ust. 3 wskazuje na obowiązek rejestracji transakcji, które mogą mieć związek z praniem pieniędzy lub finansowaniem terroryzmu bez względu na ich wartość. Adwokaci i radcy prawni zgodnie z ust. 3b tego artykułu wykonują taki obowiązek tylko, jeżeli uczestniczą w transakcjach, które dotyczą:
- kupna i sprzedaży nieruchomości lub przedsiębiorstw
- zarządzania pieniędzmi, papierami wartościowymi lub innymi wartościami majątkowymi
- otwierania rachunków lub zarządzania nimi
- organizacji wpłat i dopłat na kapitał zakładowy i akcyjny, organizacji wkładu do tworzenia lub prowadzenia działalności spółek lub zarządzania nimi
- tworzenia, działalności przedsiębiorców w innej formie organizacyjnej
a także zarządzania nimi.
Tym samym adwokat lub radca prawny, biorący udział w transakcji, która może mieć związek z praniem brudnych pieniędzy musi sam zadecydować jakie zachowania są podejrzane, a w związku z tym objęte obowiązkowymi czynnościami przewidzianymi przez ustawę. Rejestr wyżej wymienionych transakcji musi być przechowywany przez okres 5 lat, licząc od pierwszego dnia roku następnego po roku, w którym transakcje zostały zarejestrowane. Natomiast informacje o transakcjach przeprowadzanych przez instytucje obowiązane oraz dokumenty dotyczące transakcji są przechowywane przez okres 5 lat, licząc od pierwszego dnia roku następującego po roku, w którym dokonano ostatniego zapisu związanego z transakcją (Art. 8 ust. 4 i 4a ustawy).
Co więcej, adwokaci i radcy prawni są zobowiązani do stosowania wobec swoich klientów środków bezpieczeństwa finansowego, które wg Art. 8b ust. 3 ustawy polegają na identyfikacji klienta i weryfikacji jego tożsamości na podstawie dokumentów lub informacji publicznie dostępnych. W przypadku, gdyby było to niemożliwe, adwokat bądź radca prawny nie podpisuje umowy z klientem lub rozwiązuje zawarte umowy oraz przekazuje Generalnemu Inspektorowi, według ustalonego wzoru, informacje o danym kliencie wraz z posiadanymi informacjami o planowanej przez niego transakcji.
Na mocy Art. 10d ustawy adwokaci i radcy prawni korzystają z wielu wyłączeń od stosowania przepisów ustawy, mianowicie:
- nie mają obowiązku podejmowania wzmożonych środków bezpieczeństwa wobec klientów obarczonych wyższym ryzykiem prania pieniędzy i finansowania terroryzmu (Art. 9e ust. 1-3 ustawy)
- nie dotyczy ich obowiązek powstrzymywania się od współpracy z bankami fikcyjnymi oraz nie muszą stosować środków bezpieczeństwa finansowego przy transakcjach pozwalających na zachowanie anonimowości
- nie mają obowiązku stosowania środków bezpieczeństwa finansowego w swoich oddziałach czy filiach na terytorium państw niebędących państwami członkowskimi Unii Europejskiej (Art. 9f-9j ustawy)
- nie mają obowiązku wprowadzania pisemnej procedury wewnętrznej w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (Art. 10a ust. 1-3 ustawy)
- co do obowiązku wyznaczania osób odpowiedzialnych za wykonanie obowiązków określonych w ustawie, adwokaci i radcy odpowiadają jednoosobowo (Art. 10b ust. 1 ustawy)
Podsumowując przedstawione regulacje należy zaznaczyć, że omawiana ustawa stanowi wyjątek od zasady zachowania tajemnicy zawodowej przez adwokatów i radców prawnych, przez co jej przepisy powinny być interpretowane zwężająco. Prowadzi to do wniosku, że obowiązki nałożone ustawą mają swoje zastosowanie tylko w takich sytuacjach, w których prawnik przeprowadza transakcje, jest uczestnikiem negocjacji, albo też działa jako pełnomocnik klienta przy zawarciu umowy. Identyfikacja, rejestracja i informowanie o podejrzanych transakcjach mogą dotyczyć tylko tych spraw, w których adwokat lub radca prawny przyjmuje dyspozycję lub zlecenie klienta do przeprowadzenia transakcji.
